Το Game Changers μου το πρότειναν αρκετοί φίλοι και φίλες. Ήθελαν τη γνώμη μου για αυτά που προασπίζεται η ταινία, τη vegan διατροφή . Κάθισα λοιπόν και την είδα. Καλή σκηνοθεσία από τον James Cameron.
Χρειάστηκε να τη δω 2 φορές για να γράψω αυτό το άρθρο. Την αποκάλεσα ταινία και όχι ντοκυμαντέρ μιας και δίνει περισσότερη έμφαση στο συναίσθημα και στην πρόκληση εντυπώσεων, παρά στην επιστήμη και τα δεδομένα.
Θα ξεκινήσω καταρχήν λέγοντας ορισμένα πράγματα για τη χορτοφαγική διατροφή (vegan & vegetarian) ως διαιτολόγος. Στο άρθρο μου με τίτλο Καλύπτει τις ανάγκες του ένας χορτοφάγος; το οποίο είχα γράψει παλαιότερα, εξηγώ αν μπορούν να καλυφθούν οι διάφορες ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού με τη χορτοφαγική διατροφή. Η απάντηση τότε, όπως και τώρα, είναι πως ναι, μπορούν. Η μόνη έλλειψη που προκαλείται είναι στην βιταμίνη Β12 (η οποία περιέχεται στις τροφές ζωικής προέλευσης), την οποία παραδέχεται και το Game changers.
Η ταινία
Θεωρώ την ταινία ανεπαρκή και επιθετική. Επιθετική όσον αφορά στην παραπληροφόρηση και στην επιλογή των πληροφοριών που θέλει να μεταδώσει. Σε πολλές περιπτώσεις επίσης εμφανίζεται pseudoscience, κοινώς “ψευδοεπιστήμη”. Και θα εξηγήσω παρακάτω αναλυτικά πού βασίζω αυτή μου την άποψη.
Μιας όμως και το Game changers είναι επιθετικό στις απόψεις του, θα ξεκινήσω και εγώ κάπως αντίστοιχα. Ο James Cameron και η Suzie Amis Cameron που είναι οι παραγωγοί της ταινίας είναι επίσης και ιδρυτές της Verdient Foods, μιας εταιρείας που στόχος της είναι να γίνει η μεγαλύτερη παραγωγός πρωτεΐνης αρακά στη Βόρεια Αμερική σύμφωνα με το Business Wire. Επομένως το να είναι παραγωγοί της ταινίας οι Cameron δεν είναι και ο ορισμός της αντικειμενικότητας…
Οι έρευνες
Οι έρευνες που παραθέτονται με καταιγιστικό τρόπο κατά τη διάρκεια της ταινίας είναι διαλεγμένες με τη μέθοδο cherry picking. Δηλαδή επιλέχθηκαν για να εξυπηρετήσουν το μήνυμα που θέλει να περάσει η ταινία. Σε πολλές περιπτώσεις επιλέχθηκαν συγκεκριμένα κομμάτια των ερευνών που βόλευαν. Παραλείφθηκε να σημειωθεί ότι πολλές έρευνες σημείωναν: “further research is needed”…
Η ευκολία των άκρων
Η ταινία χωρίζει τους ανθρώπους σε meat-eaters και plant-eaters. Κρεατοφάγους και χορτοφάγους δηλαδή. Δεν υπάρχει τίποτα το ενδιάμεσο. Δεν υπάρχει καν η αναφορά σε vegetarian (σε χορτοφάγους που τρώνε γαλακτοκομικά και αυγά δηλαδή) ή στη μεσογειακή διατροφή. Είναι ένας πολύ βολικός διαχωρισμός για να κερδίσουν εντυπώσεις.
Σε αυτό το σημείο να προσθέσω ότι οι διαιτολόγοι προτρέπουμε για αύξηση των φρούτων και των λαχανικών καθώς το 5 a day (5 μερίδες φρούτων και λαχανικών) είναι από τα πιο παλιά σλόγκαν, καθώς και για τον περιορισμό της κατανάλωσης κρέατος που σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει μπει στην καθημερινότητα. Βέβαια, οι διαιτολόγοι προτρέπουμε και για τον περιορισμό της ζάχαρης, η οποία όμως δεν αναφέρεται στην ταινία…
Βήμα-βήμα
Το Game Changers ξεκινάει με τον James Wilk, έναν αθλητή πολεμικών τεχνών, ο οποίος τραυματίζεται και ξεκινάει να ψάχνει πώς η διατροφή θα βοηθήσει την αποκατάστασή του. Ανακαλύπει λοιπόν ότι η vegan διατροφή βοηθά στην καλύτερη αποκατάσταση και προσπαθεί με έναν έντεχνο τρόπο να μας πείσει για αυτό.
Οι μονομάχοι
Ξεκινάει λοιπόν να ψάχνει τη vegan διατροφή με αφορμή μια “έρευνα” για την οστική πυκνότητα των μονομάχων, σύμφωνα με την οποία οι μονομάχοι είχαν πολύ δυνατά οστά και αυτό οφειλόταν στη χορτοφαγική διατροφή που έκαναν.
Καταρχήν δεν είναι έρευνα η πηγή. Είναι ένα άρθρο. Δεύτερον, όποιος διαβάσει το άρθρο θα δει ότι οι μονομάχοι έτρωγαν κρέας, αλλά λίγο. Έτρωγαν πάρα πολλούς υδατάνθρακες (που βρίσκονται έτσι και αλλιώς σε μη ζωικές τροφές) για να παχύνουν. Έτσι προστατεύονταν καλύτερα από τα κοψίματα από τα σπαθιά. Όσον αφορά την οστική πυκνότητα, μπορώ να αναφέρω πολλές έρευνες που αφορούν την άσκηση και την οστική πυκνότητα. Είναι μία σχέση που αποδεδειγμένα έχει διαπιστωθεί από πληθώρα ερευνών. Όσοι/ες ασκούνται έχουν πιο δυνατά και υγιή οστά. Και οι μονομάχοι ασκούνταν σκληρά…
Vegan Αθλητές/ριες
Στη συνέχεια η ταινία μας δίνει διάφορα παραδείγματα για αθλητές και αθλήτριες που είναι vegan καθώς και για τις επιτυχίες τους. Το πρώτο παράδειγμα που δίνει είναι ο Nate Diaz, ο vegan αθλητής του ΜΜΑ (mixed martial arts) στο UFC που αντιμετώπισε τον Conor McGregor. O Mc Gregor παρουσιάζεται ως φανατικός κρεατοφάγος με μονταρισμένες δηλώσεις για τις μπριζόλες που τρώει. Αυτό που αποκρύπτει η ταινία είναι ότι ο McGregor προσπαθούσε να ανέβει κατηγορίες βάρους (2) μιας και ήταν κατά πολύ ελαφρύτερος του Diaz. Επίσης, την ημέρα του αγώνα ήταν κατά 6 με 7 κιλά ελαφρύτερος… Μπορεί λοιπόν το βάρος να έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα του αγώνα. Μπορεί απλά ο Diaz να είναι καλύτερος αθλητής. Σε καμιά περίπτωση πάντως δεν είναι αυτός ο αγώνας μία σοβαρή απόδειξη της ανωτερότητας της vegan διατροφής.
Στη συνέχεια εμφανίζονται ένας υπερμαραθωνοδρόμος, ένας αθλητής ταχυτήτων και μια ποδηλάτισσα. Αθλήματα στα οποία έτσι και αλλιώς η διατροφή είναι με πολλούς υδατάνθρακες, άρα σε μεγάλο ποσοστό χωρίς κρέας.
Ακόμα και στα αθλήματα δύναμης που εμφανίζει η ταινία (άρση βαρών, strongman, πυγμαχία, αμερικάνικο ποδόσφαιρο) το μοτίβο που ακολουθείται είναι ότι σταμάτησαν να τρώνε τηγανητά κρέατα και έγιναν vegan. Φυσικά και μια τέτοια αλλαγή στη διατροφή θα οδηγούσε σε καλύτερη απόδοση. Δεν είναι η ζωική πρωτεΐνη το πρόβλημα, αλλά η χαμηλή ποιότητα του φαγητού.
“Το κρέας δίνει ενέργεια”
Σε κάποιο σημείο στην αρχή της ταινίας ο James Wilks καθώς και ο Dr. James Loomis αναφέρουν ότι οι αθλητές έχουν την πεποίθηση ότι το κρέας δίνει ενέργεια. Στα τόσα χρόνια που εργάζομαι ως διαιτολόγος, κανένας αθλητής ή αθλήτρια που συνεργαστήκαμε δεν είχε αυτήν την πεποίθηση. Είχαν την διατροφική παιδεία να γνωρίζουν ότι οι υδατάνθρακες δίνουν ενέργεια, ενώ το κρέας χρησιμοποιείται από τον οργανισμό για τη σύνθεση μυικής μάζας. Σε ένα μοναδικό βιβλίο θυμάμαι ότι ο ήρωάς του ονειρευόταν κρέας για ενέργεια και φυσικά αυτό δεν είχε καμία σχέση με την επιστήμη της διατροφής. Ήταν το “Ιστορίες του μποξ” του Jack London, όπου ο συγγραφέας ήθελε να δείξει την ένδεια, τη φτώχεια και την κακή διατροφή των αθλητών.
Ο Dr. Loomis αναφέρει χαρακτηριστικά: “H ενέργεια για την άσκηση προέρχεται κυρίως από τους υδατάνθρακες”. Φυσικά! Καμία αντίρρηση! Αυτό όμως δε συνιστά αυστηρή χορτοφαγική διατροφή.
Ζωική πρωτεΐνη vs φυτική πρωτεΐνη
Η ζωική πρωτεΐνη περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα. Σε περίπτωση που η δίαιτα είναι χορτοφαγική, θα πρέπει να υπάρχει ποικιλία πηγών, έτσι ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες σε αυτά τα αμινοξέα.
Το παράδειγμα με το σάντουιτσ από φυστικοβούτυρο που δίνει την ίδια πρωτεΐνη με τα 80γρ μοσχαρίσιο κρέας θα έλεγα ότι είναι ελλιπές… Δεν τα αναφέρει όλα. Ότι δηλαδή για να είναι ίδια η ποσότητα της πρωτεΐνης το φυστικοβούτυρο στο σάντουιτσ πρέπει να είναι κοντά στα 100γρ (4-5 κουταλιές της σούπας) ., που σε αυτή την περίπτωση θα μας δώσει και γύρω στα 50γρ. λιπαρά και περίπου 600 θερμίδες (χωρίς το ψωμί).
Τα “πειράματα¨
Και φτάνουμε στο αγαπημένο σημείο μου. Αυτό των πειραμάτων. Για να βγούνε κάποια συμπεράσματα από μια επιστημονική έρευνα, θα πρέπει να υπάρξει κοπιαστική δουλειά ετών από την επιστημονική ομάδα. Θα πρέπει να γίνει σωστή επιλογή των συμμετεχόντων, να υπάρχουν ίδιες συνθήκες των παραγόντων που επηρεάζουν αυτό που μετράμε κ.ο.κ. Είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο, κόπο και μετέπειτα ανάλυση.
Τα πειράματα του Game Changers διέρκησαν το πολύ 7 ημέρες. Το πρώτο διέρκησε 2 μέρες. Τη μία μέρα έφαγαν ένα μπουρίτο με κρέας και την άλλη με φασόλια. Και με φυγοκέντρηση είδαν πόσο καθαρό είναι το πλάσμα του αίματος την ημέρα του χορτοφαγικού γεύματος σε σχέση με την ημέρα του κρέατος. Περιττό να πω ότι δεν υπάρχει τέτοια μέθοδος. Δεν αποδεικνύει τίποτα. Ρωτήστε τον μικροβιολόγο σας. Ή αναρωτηθείτε γιατί δεν σας το έδειξε όταν κάνατε εξετάσεις αίματος.
Αστείο ήταν επίσης και το πείραμα με την τεστοστερόνη. Μέτρησαν τη στύση κατά τη διάρκεια της νύχτας τριών αθλητών. Μία φορά μετά από γεύμα με κρέας και μία φορά μετά από χορτοφαγικό γεύμα. Μέσα σε δύο νύχτες είχαν βγάλει συμπέρασμα. Το χορτοφαγικό γεύμα παρείχε πολύ μεγαλύτερη διάρκεια και συχνότητα στύσης. Ούτε λόγος για παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα όπως η ποιότητα του ύπνου, σεξουαλικές επαφές, ψυχολογικά ερεθίσματα, κούραση, ενυδάτωση, κατανάλωση αλκοόλ, ιατρικό ιστορικό. Περιττό να αναφέρω και εδώ ότι το συγκεκριμένο πείραμα δεν έχει καμία επιστημονική βάση. Είναι όπως τα τεστ δυσανεξίας και βιοσυντονισμού. Απάτη δηλαδή.
Η προπαγάνδα των βιομηχανιών
Σε κάποιο σημείο η ταινία δείχνει την προπαγάνδα που γίνεται από την γαλακτοβιομηχανία, ή τους παραγωγούς κρέατος ή αυγών. Φυσικά και σε αυτό θα συμφωνήσω. Υπάρχει αυτή η στρατηγική από τη στιγμή που υπάρχουν συμφέροντα. Αυτό ακριβώς όμως προσπαθεί να κάνει και το Game Changers. Με έρευνες χορηγούμενες από το Hass Avocado Board και φυσικά δημιουργούμενο από τους ιδρυτές της μεγαλύτερης εταιρείας πρωτεΐνης αρακά της Νοτίου Αμερικής.
Εν κατακλείδι
Το Game Changers δεν είναι επ’ ουδενί επιστημονικά τεκμηριωμένο. Είναι μια προσπάθεια του παραγωγού και σκηνοθέτη του, James Cameron να προπαγανδίσει. Η vegan διατροφή έχει αρκετά οφέλη, εφόσον υπάρχει σωστό και συνεπές πρόγραμμα διατροφής, ώστε να καλυφθούν όλες οι ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού, πόσο μάλλον ενός αθλητή ή μιας αθλήτριας. Δεν είναι όμως ούτε πανάκεια, ούτε έχει μαγικές ιδιότητες.
Η μείωση της κατανάλωσης κρέατος και η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας λαχανικών, φρούτων και οσπρίων ήταν ανέκαθεν στη διατροφική πολιτική όλων των σοβαρών διαιτολογικών συλλόγων ανά τον κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην μεσογειακή διατροφή (η οποία είναι αναγνωρισμένη παγκοσμίως για τα οφέλη της) η κατανάλωση κόκκινου κρέατος είναι μία φορά στις 15 μέρες.
Τέλος, θα ήθελα να σταθώ σε ένα σημείο της ταινίας, το οποίο αναφέρεται μεν αλλά δεν είναι το κεντρικό. Το θέμα των δικαιωμάτων των ζώων και της ρύπανσης της βιομηχανίας κρέατος. Είναι το μοναδικό σημείο που θα μπορούσα να συμφωνήσω χωρίς αντίρρηση με την ταινία, το μοναδικό που θα δεχόμουν την vegan διατροφή χωρίς αντίδραση. Δεν είναι όμως αυτό που προωθούν ή θέλουν να φέρουν στην επιφάνεια με το Game Changers. Είναι μια τελείως διαφορετική συζήτηση που μπορεί να γίνει σε άλλο άρθρο.
Για το τέλος κράτησα την εικόνα με την οποία ξεκινάει η ταινία. Είναι και η απόδειξη ότι οι θέσεις τους δεν είναι και τόσο αποδεδειγμένες τελικά.
