Εισαγωγή στερεών τροφών στη διατροφή του βρέφους

Η εισαγωγή στερεών τροφών στα βρέφη συνιστάται να γίνεται στο 2ο εξάμηνο της ζωής τους, δηλαδή με την συμπλήρωση των 6 μηνών, ενώ σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνεται πριν την συμπλήρωση των 4ων μηνών ζωής. Αυτή η σύσταση ισχύει τόσο για τα θηλάζοντα όσο και για τα μη θηλάζοντα βρέφη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει τον αποκλειστικό θηλασμό τους πρώτους 6 μήνες ζωής, για ιδανική αύξηση, ανάπτυξη και υγεία. Μετά την περίοδο αυτή, ξεκινά η ασφαλής και επαρκής συμπληρωματική χορήγηση τροφών, με σκοπό την κάλυψη των αυξανόμενων διατροφικών αναγκών του βρέφους, ενώ ιδανικά, παράλληλα συνεχίζεται ο μητρικός θηλασμός, έως τα 2 χρόνια ζωής ή και περισσότερο. (Για το θηλασμό μπορείτε να διαβάσετε: Θηλασμός: τα πρώτα βήματα και Διατροφή και θηλασμός

Πότε το βρέφους είναι έτοιμο για την εισαγωγή στερεών τροφών;

Η νευροαναπτυξιακή ετοιμότητα του βρέφους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εισαγωγή στερεών τροφών και αναγνωρίζεται μέσα από συγκεκριμένα σημεία που υποδηλώνουν το στάδιο ανάπτυξης του, όπως:

Μπορεί να κάθεται με υποστήριξη.
Μπορεί να κρατήσει το κεφάλι του σταθερό όταν κάθεται.
Μπορεί να συντονίσει τα μάτια, τα χέρια και το στόμα του.
Μπορεί να αναγνωρίσει το κουτάλι, να δείχνει ενδιαφέρον για τις τροφές, να ανοίγει το στόμα του όταν του προσφέρεται τροφή.
Να καταπίνει χωρίς δυσκολία

Συμβουλές για την εισαγωγή στερεών τροφών στα βρέφη

Δεν υπάρχει κάποια καθορισμένη σειρά με την οποία θα πρέπει να εισαχθούν τα στερεά τρόφιμα. Ωστόσο οι προτεινόμενες πρώτες τροφές και κυρίως για τα αποκλειστικά θηλάζοντα βρέφη, είναι τα τρόφιμα που αποτελούν πλούσιες πηγές σιδήρου και πρωτεϊνών όπως το κρέας (κόκκινο, λευκό, ψάρι).
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν χρειάζεται να καθυστερήσει η εισαγωγή των βασικών ομάδων τροφίμων και των κοινών αλλεργιογόνων τροφών (γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά, ψάρια, θαλασσινά, ίχνη ξηρών καρπών). Εάν υπάρχει ιστορικό αλλεργιών, τότε συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας.
Τα αλλεργιογόνα θα πρέπει να εισάγονται μεμονωμένα και σε μικρές ποσότητες, έτσι ώστε να εντοπιστούν τυχόν ανεπιθύμητες αντιδράσεις
Η εισαγωγή τροφίμων με γλουτένη (κριθάρι, σιτάρι, σίκαλη), γίνεται χρονικά όπως και με τα υπόλοιπα τρόφιμα, αλλά σε μικρές ποσότητες καθ΄ όλο το 1^ο έτος ζωής
Συνιστάται η εισαγωγή μικρής ποσότητας συνδυασμού τροφών, με σταδιακή αύξηση της ποικιλίας, ποσότητας και συχνότητας κατανάλωσης των τροφίμων. Κάθε νέα τροφή καλό είναι να εισάγεται με χρονική απόσταση από την προηγούμενη περίπου 5 ημερών.
Κατά την έναρξη εισαγωγής των τροφίμων, η προσλαμβανόμενη ποσότητα στερεάς τροφής είναι μικρή (περίπου 2-3 κουταλάκια του γλυκού), ενώ το μητρικό γάλα ή η βρεφική φόρμουλα γάλακτος, αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών. Σταδιακά και καθώς το βρέφος μεγαλώνει, αυξάνεται η προσλαμβανόμενη ποσότητα στερεάς τροφής και μειώνεται το προσλαμβανόμενο γάλα.
Το βρέφος είναι αυτό που θα πρέπει να καθοδηγεί τους γονείς-φροντιστές σχετικά με την ποσότητα της τροφής που θα καταναλώσει. Δεν θα πρέπει να πιέζεται, να καταναλώσει περισσότερο φαγητό από αυτό που θα ήθελε. Μερικά σημάδια που δείχνουν ότι το βρέφος έχει χορτάσει, είναι τα εξής:
-Απομακρύνεται από το κουτάλι ή γυρίζει το κεφάλι του.
-Παίζει με το φαγητό του.
-Φτύνει το φαγητό από το στόμα του.
Μπορεί να χρειαστούν περίπου 8-10 προσπάθειες για να αποδεχτεί το βρέφος ένα νέο τρόφιμο. Συνεπώς θα πρέπει να υπάρχει υπομονή και επιμονή από την πλευρά των γονέων-φροντιστών,σχετικά με την προσφορά μιας νέας τροφής, καθώς τα τρόφιμα τα οποία στην αρχή απορρίπτονται, συχνά στην συνέχεια γίνονται αποδεκτά.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, η σίτιση του βρέφους να γίνεται σε ένα ήσυχο περιβάλλον, έτσι ώστε να μην αποσπάται η προσοχή του από εξωτερικούς παράγοντες. Επιπλέον είναι σημαντικό να του δίνεται η δυνατότητα να αγγίζει τις τροφές και να τρώει μόνο του ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο που βρίσκεται και αυτό έτσι ώστε να επιτευχθεί, η μέγιστη ανάπτυξη της ικανότητας αυτορρύθμισης της πρόσληψης τροφής. Ακόμα, θα πρέπει να ενθαρρύνεται, η σίτιση του βρέφους να γίνεται μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια.
Τα βρέφη γεννιούνται με μια έμφυτη προτίμηση στην γλυκιά και αλμυρή γεύση και με αποστροφή στην πικρή και την ξινή. Ωστόσο οι προτιμήσεις των βρεφών μπορούν να τροποποιηθούν από το περιβάλλον του και από την εισαγωγή νέων γεύσεων. Συνίσταται να αποφεύγεται η κατανάλωση τροφίμων με πρόσθετη ζάχαρη και αλάτι κατά τον 1^ο χρόνο ζωής του βρέφους. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η έκθεση του σε φρούτα (όχι χυμούς στο πρώτο έτος ζωής) και λαχανικά. Επιλέξτε λαχανικά που δεν έχουν γλυκιά γεύση, όπως το μπρόκολο, το κουνουπίδι και το σπανάκι, έτσι ώστε να συνηθίσει σε νέες γεύσεις.
Η προσφορά νερού θα πρέπει να ξεκινήσει παράλληλα με την εισαγωγή στερεών τροφίμων (στους 6 μήνες ζωής) και με την χρήση κατάλληλου ποτηριού. Σύμφωνα με συστάσεις της EFSA, η ημερήσια συνολική πρόσληψη 800-1000mlυγρών, θεωρείται επαρκής για βρέφη κατά το 2^ο εξάμηνο ζωής.

Υφή των τροφίμων

Καθώς το μωρό μεγαλώνει, η υφή των προσφερόμενων τροφίμων θα πρέπει να προσαρμόζεται στις αναπτυξιακές του ικανότητες:

Σταδιακά θα πρέπει να γίνει μετάβαση από αλεσμένες τροφές σε ψιλοκομμένες και έπειτα σε μικρά κομμάτια, τα οποία θα μπορεί να πιάσει το βρέφος με τα χέρια του. Μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στο βρέφος καθ΄όλη την διάρκεια της σίτισης για αποφυγή πνιγμονής.
Η πολτοποίηση των τροφών, συνίσταται να σταματήσει μέχρι τον 10^ο μήνα ζωής και αυτό γιατί η παράταση της πολτοποίησης, έχει διαπιστωθεί πως αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων μάσησης και κατάποσης στερεών τροφίμων μετά τον 1^ο χρόνο ζωής.

Τροφές που θα πρέπει να αποφεύγονται πριν από την συμπλήρωση του 1ου χρόνου ζωής

Φρέσκο μη τροποποιημένο γάλα εμπορίου.
Αλάτι και τα τρόφιμα που το περιέχουν.
Ζάχαρη και τα τρόφιμα που την περιέχουν (κρέμες, μπισκότα, επιδόρπια γιαουρτιού, γλυκίσματα κλπ). Απαραίτητη είναι η ανάγνωση της ετικέτας των τροφίμων.
Μέλι.
Χυμοί φρούτων (συμπεριλαμβανομένων και των φρέσκων), αναψυκτικά και φρουτοποτά.
Τσάι και άλλα αφεψήματα.
Ολόκληροι ξηροί καρποί και ολόκληρα στρόγγυλα φρούτα (κίνδυνος πνιγμονής).

Συμβουλές για την ασφάλεια και υγιεινή των τροφίμων

Φροντίστε να πλένετε καλά τα χέρια σας πριν την προετοιμασία του φαγητού και διατηρήστε καθαρές, όλες τις επιφάνειες που θα έρθουν σε επαφή με τρόφιμα.
Φροντίστε να πλένετε καλά τα χέρια του βρέφους, ειδικά όταν πρόκειται να του προσφέρετε τρόφιμα που θα πιάσει και θα καταναλώσει μόνο του.
Τα σκεύη του βρέφους θα πρέπει να πλένονται καλά.
Πλύνετε και ξεφλουδίστε τα ωμά φρούτα και λαχανικά.
Αποφύγετε τα σκληρά τρόφιμα, όπως ξηρούς καρπούς, ωμό καρότο, μήλο κλπ.
Αφαιρέστε τα κουκούτσια από τα φρούτα, τα οστά από το κρέας και το ψάρι.
Κόψτε τα μικρά στρόγγυλα τρόφιμα, όπως τα σταφύλια, τα κεράσια, τα ντοματίνια, σε μικρά κομμάτια.
Μαγειρέψτε καλά τα τρόφιμα του βρέφους και διαχωρίστε τα μαγειρεμένα από τα ωμά. Το μαγειρεμένο φαγητό, θα πρέπει να καταναλώνεται αμέσως, διαφορετικά θα πρέπει να συντηρηθεί στο ψυγείο.

Είναι πολύ σημαντικό να παρακολουθείτε το βρέφος καθ’ όλη την διάρκεια της σίτισης έτσι ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα πνιγμονής.

Οι παραπάνω συστάσεις αποτελούν γενικές διατροφικές οδηγίες για τα υγιή τελειόμηνα βρέφη. O παιδίατρος είναι αυτός που θα κρίνει αν πρέπει να προσαρμοστούν, με βάση τις ιδιαιτερότητες και ανάγκες του εκάστοτε βρέφους.

Της Κυπραίου Αντιγόνης*